Thở oxy qua mặt nạ là phương pháp cung cấp oxy ngắn hạn, nồng độ cao, dành cho bệnh nhân nguy kịch hoặc suy hô hấp cấp tính. Biện pháp này giúp nhanh chóng nâng SpO2, đặc biệt khi chỉ số xuống dưới 85%.
Ai là người thường được chỉ định?
Khi nào nên cân nhắc thay thế?
Lưu ý an toàn: Luôn duy trì lưu lượng ≥4 L/phút để tránh tái hít CO₂, và đặt mặt nạ dưới khẩu trang y tế sau mổ để tối ưu oxy hóa.
| Loại mặt nạ | Dải lưu lượng (L/phút) | FiO₂ ước tính | Dùng trong bệnh viện | Dùng tại nhà |
|---|---|---|---|---|
| Mặt nạ đơn giản | 5–10 | ~35%–60% (thay đổi theo nhịp thở) | Sử dụng phổ biến | Ít khuyến nghị, tiêu hao oxy nhiều |
| Mặt nạ Venturi | 4–12 | 24%–60% (ổn định) | Ưu tiên trong kiểm soát FiO₂ | Hiếm dùng tại nhà do phức tạp và tiêu hao oxy |
| Mặt nạ không hồi lưu (NRB) | 10–15 | >60% đến ~90% | Dùng khi SpO₂ giảm nhanh | Không dùng trong điều trị dài hạn tại nhà |
Gợi ý nhanh lựa chọn:
Sai lầm phổ biến khi thở oxy qua mặt nạ tại nhà có thể dẫn đến biến chứng nguy hiểm như nhiễm trùng hoặc đợt kịch phát COPD.
Nhiều người dùng đặt sai lưu lượng oxy quá thấp làm thiếu oxy, quá cao gây ứ CO₂ đều làm rối loạn trao đổi khí. Đặc biệt, sử dụng mặt nạ đơn giản dưới 4L/phút dễ gây hít lại CO₂, gây đau đầu, khó thở, thậm chí nhiễm toan hô hấp.
Một lỗi khác thường gặp là tái sử dụng mặt nạ, ống oxy, hoặc chai tạo ẩm mà không khử trùng đúng cách. Điều này tạo điều kiện cho vi khuẩn như Pseudomonas aeruginosa hoặc Staphylococcus aureus phát triển, làm tăng nguy cơ viêm phổi và kịch phát COPD.
Để phòng tránh, luôn tuân thủ lưu lượng theo toa, đảm bảo đúng kỹ thuật đọc lưu lượng kế, và không dùng lại thiết bị dùng một lần. Nếu dùng chai tạo ẩm, chỉ dùng nước vô trùng và thay nước đúng chu kỳ.
Một vài điều chỉnh nhỏ trong thói quen hằng ngày có thể bảo vệ sức khỏe hô hấp cho cả bạn và người thân.
Để sử dụng mặt nạ thở oxy an toàn tại nhà, người bệnh và người chăm sóc cần tuân thủ quy trình kiểm tra trước, trong và sau khi dùng theo đúng chỉ dẫn y tế.
1. Trước khi sử dụng:
2. Trong quá trình sử dụng:
Đeo mặt nạ đúng cách: Che kín mũi và miệng, điều chỉnh dây đeo vừa vặn, không siết quá chặt.
Đảm bảo an toàn cháy nổ: Cấm lửa, thuốc lá, và các nguồn nhiệt trong bán kính 1,5m. Không nấu bếp gas khi đang thở oxy.
Tránh dầu mỡ và xịt khí: Không dùng kem dưỡng chứa dầu, xịt tóc hay chất tẩy rửa gần oxy vì nguy cơ bắt lửa.
Sắp xếp không gian: Đặt máy tạo oxy cách tường vài cm, không dùng ổ cắm chung hoặc dây nối dài.
3. Sau khi sử dụng:
3 lỗi nghiêm trọng cần tránh:
Gợi ý: Luôn giữ đầu óc tỉnh táo khi chăm sóc người bệnh tại nhà — tuân thủ các bước đơn giản này chính là bảo vệ sự an toàn của người thân bạn.
Khi thở oxy qua mặt nạ không còn mang lại hiệu quả hoặc gây khó chịu, các giải pháp thay thế như ống thông mũi, HFNC hoặc NIV cần được cân nhắc tùy theo tình trạng lâm sàng.
Ở bệnh nhân mắc bệnh thần kinh cơ (NMD) có dấu hiệu giảm thông khí hoặc tăng CO₂ máu, vấn đề chính không phải thiếu oxy mà là suy hô hấp do thông khí kém. Khi đó, phương pháp hỗ trợ hiệu quả nhất là thở máy không xâm nhập (NIV) – giúp loại bỏ CO₂, giảm tần số thở và nguy cơ đặt nội khí quản. Nếu người bệnh vẫn bị thiếu oxy dù đã dùng NIV và dẫn lưu đờm đúng cách, chỉ nên thêm oxy vào NIV, không dùng oxy đơn thuần.
Trong chăm sóc giảm nhẹ, khi bệnh nhân không dung nạp mặt nạ oxy (vì khó chịu, khô mũi, lo lắng, khó giao tiếp hay ăn uống), nên chuyển sang ống thông mũi dòng cao (HFNC) hoặc ống thông chuẩn. HFNC đặc biệt hiệu quả vì cung cấp oxy ẩm, ấm, nồng độ cao, tạo áp lực dương nhẹ giúp giảm khó thở và tăng thoải mái hơn hẳn mặt nạ.
Ở giai đoạn cuối đời hoặc khi NIV không còn phù hợp với mục tiêu điều trị, có thể ngưng NIV và dùng oxy qua ống thông hoặc mặt nạ chỉ để giảm triệu chứng, phối hợp với opioid hoặc thuốc an thần nếu cần. Trường hợp bệnh nhân có chỉ định “không đặt nội khí quản” nhưng bị khó thở cấp, có thể thử NIV trong thời gian ngắn để giảm khó chịu, rồi đánh giá lại theo đáp ứng và mong muốn.
Chuyển đổi kịp thời giữa các phương pháp không chỉ cải thiện chất lượng sống mà còn giúp người bệnh cảm thấy được chăm sóc một cách nhân ái, đúng nhu cầu.
Bạn đang chăm sóc người thân gặp khó khăn với mặt nạ oxy? Hãy trao đổi với bác sĩ về lựa chọn phù hợp hơn như HFNC hay NIV – vì sự thoải mái và phẩm giá của họ.
Chăm sóc người thân với oxy y tế không chỉ là kỹ thuật, mà còn là hành trình mang lại sự bảo vệ và bình an trong từng hơi thở. Việc hiểu đúng về lợi ích, nguy cơ và lựa chọn đúng thiết bị sẽ giúp gia đình duy trì niềm tin và sự kiểm soát trong chăm sóc tại nhà. Tại S-med, bạn sẽ tìm thấy giải pháp hô hấp an toàn và gần gũi, như một người bạn đồng hành tận tâm để nâng đỡ sức khỏe của cả gia đình.
