Khó thở lấy hơi lên (hay "shortness of breath") là cảm giác khó khăn khi thở, hoặc cảm thấy không nhận đủ không khí vào phổi. Triệu chứng này thường xuất hiện khi vận động thể chất, nhưng nếu xảy ra bất ngờ hoặc khi đang nghỉ ngơi, nó có thể là dấu hiệu của những vấn đề sức khỏe nghiêm trọng.
Những dấu hiệu quan trọng cần theo dõi bao gồm: đau hoặc cảm giác tức ngực, thở nhanh hoặc khò khè (dấu hiệu của bệnh COPD hay hen suyễn), và tình trạng môi hoặc đầu ngón tay tím tái (do thiếu oxy). Nếu bạn cảm thấy chóng mặt, buồn nôn, hoặc ra mồ hôi kèm khó thở, có thể đây là biểu hiện của vấn đề tim mạch hoặc tắc mạch phổi. Triệu chứng kéo dài hoặc tái diễn mà không rõ nguyên nhân cũng cần được bác sĩ thăm khám ngay.
Khó thở, hay còn gọi là “khó thở lấy hơi lên,” có thể xuất phát từ nhiều yếu tố thể chất, tâm lý và môi trường. Các nguyên nhân phổ biến bao gồm:
Vậy những gì bạn đang hít thở có an toàn không? Đừng bỏ qua các dấu hiệu, vì khó thở có thể là cảnh báo về sức khỏe của bạn. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) là nguyên nhân hàng đầu gây khó thở kéo dài, ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng sống của người bệnh.
Cơ chế chính dẫn đến tình trạng này bao gồm tắc nghẽn đường thở do viêm mạn tính và mất đàn hồi phế nang, khiến quá trình trao đổi oxy bị hạn chế. Ngoài ra, hệ thần kinh – cơ hô hấp cũng bị ảnh hưởng, tạo cảm giác hụt hơi ngay cả khi nghỉ ngơi.
Theo nghiên cứu CHEST 2019 của Mahler và cộng sự trên 1.500 bệnh nhân, tỷ lệ mắc COPD gây khó thở tại Bắc Mỹ lên tới 65% ở Mỹ và Canada.
Việc quản lý bệnh tập trung vào bỏ thuốc lá, sử dụng thuốc giãn phế quản, luyện tập phục hồi chức năng hô hấp và duy trì tư thế ngủ đúng như tư thế ngủ không ngáy để tối ưu hóa luồng khí. Dù không thể chữa khỏi, COPD có thể kiểm soát được, giúp người bệnh cải thiện chất lượng sống đáng kể.
Hen suyễn là bệnh lý mạn tính gây khó thở do viêm đường thở, co thắt phế quản và tăng phản ứng phế quản. Tình trạng viêm làm sưng niêm mạc phế quản, tăng tiết dịch nhầy và thu hẹp đường thở, trong khi co thắt phế quản xảy ra khi các cơ trơn xung quanh phế quản co lại, khiến luồng khí khó lưu thông.
Đặc biệt, nghiên cứu European Community Respiratory Health Survey (ECRHS) 2016 với hơn 10.000 bệnh nhân chỉ ra rằng 60% bệnh nhân hen suyễn có phản ứng với dị nguyên như phấn hoa, bụi hoặc lông động vật – yếu tố kích thích có thể dẫn đến cơn khó thở cấp tính.
Để kiểm soát hen suyễn, bệnh nhân cần sử dụng thuốc giãn phế quản để giảm triệu chứng tức thì, corticosteroids dạng hít để giảm viêm, hoặc bộ hít kết hợp giúp duy trì kiểm soát lâu dài.
Ngoài ra, việc tránh tiếp xúc với tác nhân kích thích, duy trì tư thế ngủ không ngáy, tập luyện hô hấp và theo dõi chức năng phổi thường xuyên cũng giúp cải thiện triệu chứng đáng kể. Khi kiểm soát tốt, bệnh nhân có thể sống khỏe mạnh mà không lo hen suyễn làm gián đoạn cuộc sống.
Hội chứng ngưng thở khi ngủ (Sleep Apnea) là một rối loạn giấc ngủ nghiêm trọng, gây ra bởi các đợt ngừng thở lặp đi lặp lại trong đêm do tắc nghẽn đường thở hoặc sự suy giảm tín hiệu từ não. Điều này không chỉ làm giảm chất lượng giấc ngủ mà còn làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và cao huyết áp do thiếu oxy kéo dài.
Để điều trị, máy CPAP (Continuous Positive Airway Pressure) là phương pháp hiệu quả nhất, giúp duy trì luồng khí ổn định, ngăn chặn sự sụp đổ đường thở và cải thiện chất lượng giấc ngủ. Tuy nhiên, nhiều người gặp khó khăn khi thích nghi với CPAP, do cảm giác khó chịu khi đeo mặt nạ.
Bệnh tim mạch, đặc biệt là suy tim, là một trong những nguyên nhân hàng đầu gây khó thở do ảnh hưởng đến cơ chế bơm máu và tuần hoàn oxy trong cơ thể. Khi tim suy yếu, khả năng bơm máu giảm, dẫn đến tích tụ dịch trong phổi (xung huyết phổi), gây ra cảm giác khó thở, đặc biệt là khi nằm xuống.
Ba cơ chế chính gây khó thở ở bệnh nhân tim mạch
Không chỉ là triệu chứng thông thường, khó thở có thể là dấu hiệu cảnh báo bệnh lý tim mạch tiềm ẩn như suy tim, bệnh động mạch vành hoặc hở van tim. Việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như phù phổi cấp hay loạn nhịp tim.
Viêm phổi và các bệnh nhiễm trùng đường hô hấp có thể gây ra tình trạng khó thở lấy hơi lên thông qua nhiều cơ chế khác nhau, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe hô hấp. Khi vi khuẩn hoặc virus xâm nhập vào phổi, hệ miễn dịch phản ứng bằng cách kích hoạt viêm, làm sưng mô phổi và tăng tiết dịch nhầy, gây hẹp đường thở. Điều này dẫn đến cảm giác khó thở, đặc biệt khi cố gắng hít sâu.
Ngoài ra, một số trường hợp viêm phổi có thể gây tích tụ dịch trong phế nang (phù phổi), làm giảm khả năng trao đổi oxy, dẫn đến thiếu oxy máu và triệu chứng khó thở trầm trọng hơn. Các bệnh lý như viêm phế quản hoặc viêm phổi do vi khuẩn có thể gây co thắt phế quản hoặc tạo ra các nút nhầy, làm tắc nghẽn đường thở, khiến bệnh nhân có cảm giác bị "ngộp thở".
Điều trị sớm đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa biến chứng nguy hiểm như suy hô hấp cấp. Việc sử dụng kháng sinh hoặc thuốc kháng virus kịp thời giúp giảm viêm, cải thiện triệu chứng và giảm nguy cơ nhập viện. Đối với người cao tuổi, người mắc bệnh mãn tính như COPD hoặc tim mạch, việc theo dõi sát sao và điều trị kịp thời có thể giảm đáng kể nguy cơ biến chứng.
Việc nhận diện đúng thời điểm cần can thiệp y tế khi gặp triệu chứng khó thở lấy hơi lên có thể cứu sống bạn hoặc người thân.
Nếu bạn cảm thấy khó thở ngay cả khi nghỉ ngơi, thở nhanh nông, đau tức ngực lan ra cánh tay hoặc hàm, hoặc có dấu hiệu môi tái xanh (chứng xanh tím), đây có thể là dấu hiệu của suy hô hấp hoặc bệnh lý tim mạch nghiêm trọng.
Những triệu chứng như lẫn lộn, buồn ngủ quá mức hoặc không thể nói trọn câu do thiếu oxy cũng đòi hỏi sự can thiệp y tế ngay lập tức. Ngoài ra, nếu bạn đang điều trị bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) hoặc hen suyễn mà thuốc không còn hiệu quả, tình trạng có thể đang trở nặng và cần bác sĩ đánh giá ngay.
Chẩn đoán sớm giúp ngăn ngừa biến chứng, tối ưu hóa phác đồ điều trị và cải thiện tiên lượng bệnh. Do đó, nếu gặp bất kỳ dấu hiệu nào kể trên, đừng chần chừ mà hãy đến ngay cơ sở y tế để được kiểm tra và điều trị kịp thời.
Khó thở lấy hơi lên có thể gây hoang mang và làm giảm chất lượng cuộc sống, nhưng nhiều phương pháp tại nhà có thể giúp kiểm soát tình trạng này.
Các kỹ thuật thở như thở chúm môi hoặc thở bằng cơ hoành giúp điều hòa nhịp thở, giảm cảm giác hụt hơi. Điều chỉnh môi trường sống bằng cách sử dụng quạt, giữ không gian mát mẻ và tìm tư thế thoải mái cũng giúp giảm áp lực lên đường thở.
Ngoài ra, thiết bị y tế như máy tạo oxy hoặc ống hít có thể hỗ trợ người mắc bệnh mãn tính như COPD hay hen suyễn kiểm soát triệu chứng tốt hơn. Bằng cách áp dụng những phương pháp này, người bệnh có thể giảm đáng kể khó thở và cải thiện chất lượng sống hàng ngày.
Khó thở lấy hơi lên có thể làm suy giảm chất lượng cuộc sống và cản trở sinh hoạt hàng ngày. Các thiết bị hỗ trợ hô hấp như máy CPAP, máy tạo oxy và máy đo nồng độ oxy trong máu (pulse oximeter) đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện tình trạng này.
Việc sử dụng các thiết bị hỗ trợ này không chỉ giúp kiểm soát triệu chứng mà còn giảm nguy cơ biến chứng, nâng cao sức khỏe và khả năng hoạt động của người bệnh.
Đã đến lúc bạn đặt sức khỏe lên hàng đầu. Ghé thăm S-med và cùng chúng tôi bảo vệ hơi thở khỏe mạnh mỗi ngày!
