PaO2 là áp lực riêng phần của oxy hoà tan trong máu động mạch, được đo qua khí máu động mạch (ABG), và là chỉ số cốt lõi để đánh giá mức độ oxy hoá trong cơ thể.
Nó phản ánh khả năng oxy đi từ phế nang vào máu và đóng vai trò thiết yếu trong chẩn đoán và theo dõi các bệnh lý hô hấp.
Ở người bình thường sống ở mực nước biển, PaO2 dao động khoảng 75–100mmHg, nhưng con số này cần được điều chỉnh theo tuổi và độ cao.
Quan trọng hơn, PaO2 không chỉ là một con số – nó là chỉ dấu để xác định mức độ thiếu oxy (hypoxemia), hỗ trợ chẩn đoán ARDS qua tỷ số PaO2/FiO2 (P/F), và giúp quyết định phương pháp hỗ trợ thở phù hợp trong cấp cứu và chăm sóc bệnh nhân mãn tính.
Trong các tình huống như COPD, viêm phổi hoặc ARDS, PaO2 giúp bác sĩ quyết định có nên bổ sung oxy, sử dụng thở máy hay bắt đầu oxy liệu pháp lâu dài. Ví dụ, PaO2 ≤55mmHg là chỉ định rõ ràng để dùng oxy dài hạn ở bệnh nhân COPD, trong khi mức PaO2 <40mmHg cần can thiệp khẩn cấp.
Hãy nhớ: Đừng đánh giá PaO2 chỉ qua "ngưỡng bình thường". Luôn kết hợp với tỷ lệ FiO2, xu hướng thay đổi và tình trạng lâm sàng hiện tại để đưa ra quyết định phù hợp, nhất là khi chăm sóc người thân mắc bệnh hô hấp mãn tính hoặc vừa được chẩn đoán COPD.
Ở người trưởng thành khỏe mạnh sống ở mực nước biển, PaO2 thường dao động trong khoảng 80–100 mmHg, nhưng giá trị này giảm dần theo tuổi.
Chẳng hạn, một công thức đơn giản thường dùng là PaO2 ≈ 100 − (tuổi × 0,25) mmHg. Như vậy, một người 60 tuổi có mức PaO2 bình thường khoảng 85 mmHg, thấp hơn so với người trẻ, nhưng vẫn nằm trong giới hạn được xem là ổn định. Ở người trên 75 tuổi, giá trị trung bình được ghi nhận là 83,4 ± 9,15 mmHg, với mức thấp nhất có thể chấp nhận là khoảng 68,4 mmHg.
Tuy nhiên, PaO2 không nên được hiểu theo một con số cố định, vì nó bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố như độ cao nơi sinh sống, chỉ số PaCO2, chỉ số khối cơ thể (BMI), và chức năng hô hấp. Ví dụ, ở vùng núi cao, áp suất khí quyển thấp làm giảm PaO2, nên mức được xem là "bình thường" cũng thấp hơn.
Lưu ý quan trọng: Khi đánh giá chỉ số PaO2, luôn cần xem xét cả tuổi, vị trí địa lý, thông số PaCO2 và tình trạng hô hấp tổng thể của bệnh nhân. Điều này giúp tránh kết luận sai lầm, đặc biệt với người lớn tuổi hoặc sống ở vùng cao.
PaO2 dưới 60mmHg được coi là nguy hiểm vì cho thấy tình trạng thiếu oxy máu, có thể đe dọa tính mạng nếu không xử lý kịp thời.
Đặc biệt, khi PaO2 ≤55mmHg hoặc SpO2 ≤88%, đây là ngưỡng cảnh báo đỏ – yêu cầu can thiệp oxy lâu dài và đánh giá nguyên nhân nền. Với PaO2 <50mmHg, tình trạng thiếu oxy trở nên nghiêm trọng và nguy hiểm tức thì, dễ dẫn đến tổn thương não, tim và các cơ quan quan trọng nếu không hồi sức khẩn cấp.
Ở mức PaO2 55–59mmHg, nguy cơ cũng cao nếu người bệnh có bệnh tim mạch đi kèm như phì đại tâm nhĩ phải, đa hồng cầu hoặc suy tim. Trong COPD mạn tính, ngưỡng này liên quan mật thiết đến tiên lượng sống và là tiêu chí chỉ định oxy tại nhà để kéo dài tuổi thọ.
Triệu chứng thường gặp gồm thở nhanh, mệt, xanh tím môi, lú lẫn hoặc thậm chí bất tỉnh. Tuy nhiên, một số người – đặc biệt trong viêm phổi COVID-19 – có thể không biểu hiện rõ triệu chứng dù mức PaO2 rất thấp. Vì vậy, đo SpO2 và khí máu động mạch là chìa khóa chẩn đoán và phân tầng nguy cơ.
Nếu bạn hoặc người thân có triệu chứng nghi ngờ, đừng chần chừ – hãy đo ngay nồng độ oxy và tham khảo ý kiến bác sĩ. Việc phát hiện sớm PaO2 thấp chính là bước đầu tiên để bảo vệ sự sống.
PaO2 có thể thấp bất thường do 5 cơ chế sinh lý chính ảnh hưởng đến trao đổi oxy, bao gồm: mất cân bằng thông khí-tưới máu (V/Q), shunt trong tim/phổi, giới hạn khuếch tán, giảm thông khí và oxy hít vào thấp (FiO2).
Trong đó, mất cân bằng V/Q là nguyên nhân phổ biến nhất ở người mắc COPD, hen suyễn, viêm phổi hay phù phổi. Shunt từ phải sang trái, như ở bệnh tim bẩm sinh hay xẹp phổi, khiến máu đi qua vùng không được thông khí. Giới hạn khuếch tán thường gặp trong bệnh phổi kẽ, đặc biệt khi gắng sức hoặc ở độ cao.
Giảm thông khí do suy giảm chức năng thần kinh cơ, béo phì hoặc dùng thuốc an thần làm tăng PaCO2 và giảm PaO2. Oxy hít vào thấp, như khi bay hoặc leo núi, gây giảm PaO2 với gradient A–a bình thường.
Những người có bệnh phổi mạn, béo phì, rối loạn thần kinh cơ hoặc du lịch vùng cao dễ gặp nguy cơ giảm PaO2, đặc biệt nếu có gắng sức. Đáp ứng với oxy bổ sung, đo gradient A–a, PaCO2 và đánh giá ngữ cảnh (như tiếp xúc độ cao, hình ảnh phổi) giúp phân biệt nguyên nhân mạn tính, môi trường hay cấp tính.
Hiểu đúng cơ chế sẽ giúp người bệnh và người chăm sóc chủ động xử lý, tránh nguy cơ suy hô hấp nghiêm trọng. Nếu bạn đang sống cùng người thân mắc bệnh hô hấp mạn, hãy chủ động hỏi bác sĩ về cách theo dõi PaO2 trong sinh hoạt hằng ngày.
Khi chỉ số PaO2 dưới 60 mmHg, người bệnh có nguy cơ suy hô hấp thiếu oxy, cần hành động ngay. Đây là ngưỡng nguy hiểm vì chỉ cần giảm nhẹ PaO2 cũng khiến độ bão hòa oxy tụt mạnh, ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng vận chuyển oxy cho cơ thể.
Tại nhà, việc đầu tiên là xác nhận chỉ số SpO2 chính xác: đảm bảo đầu ngón tay ấm, máy đo đặt đúng, kiểm tra lại nếu có dấu hiệu khó thở, tím tái, lẫn lộn. Sau đó, bắt đầu dùng oxy theo đúng chỉ định của bác sĩ.
Dùng lưu lượng oxy thấp nhất có thể để đạt mục tiêu, tránh dùng quá liều gây thừa oxy. Nếu không thể duy trì chỉ số an toàn dù đã tăng lưu lượng trong giới hạn thiết bị, hoặc người bệnh có dấu hiệu nặng hơn (lơ mơ, đau ngực, khó thở dữ dội), cần gọi cấp cứu ngay.
Tại bệnh viện, đội ngũ y tế sẽ sử dụng thiết bị chính xác hơn (khí máu động mạch, máy thở không xâm nhập) để điều chỉnh PaO2 an toàn hơn. Các tình huống cần chuyển viện cấp là khi: cần FiO2 > 0.40–0.50 để duy trì SpO2 hoặc người bệnh xấu nhanh.
Luôn hành động theo kế hoạch điều trị có sẵn, đừng chần chừ khi các dấu hiệu trở nặng xuất hiện. Sự chủ động và hiểu biết của bạn có thể cứu sống người thân.
Bạn không thể đo trực tiếp chỉ số PaO2 tại nhà, nhưng có thể theo dõi tình trạng oxy máu bằng thiết bị đo SpO2 – một chỉ số liên quan mật thiết với PaO2.
Thiết bị đo SpO2 (pulse oximeter) được FDA công nhận có thể giúp bạn phát hiện sớm dấu hiệu thiếu oxy tại nhà, đặc biệt hữu ích trong bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), COVID‑19, hay phục hồi sau đợt cấp. Mục tiêu phổ biến là duy trì SpO2 > 90% trong sinh hoạt hàng ngày.
Nếu SpO2 ≤ 88% kéo dài hoặc xuất hiện các triệu chứng như khó thở tăng, cần tăng lượng oxy để duy trì mức SpO2 trước đó, bạn nên liên hệ bác sĩ ngay. Dữ liệu từ thiết bị theo dõi tại nhà, khi ghi lại theo thời gian kèm triệu chứng, có thể giúp phát hiện sớm tình trạng xấu đi và tránh nhập viện.
Hãy chọn máy đo được chứng nhận FDA, tuân thủ hướng dẫn sử dụng, theo dõi đều đặn và đừng ngần ngại tìm sự hỗ trợ y tế nếu có dấu hiệu cảnh báo.
Dù bạn là người con đầy lo lắng hay người cao tuổi đang tự mình theo dõi sức khỏe, hiểu đúng về PaO2 là bước đầu để cảm thấy an tâm hơn mỗi ngày. Việc theo dõi chỉ số này không chỉ giúp phát hiện sớm nguy cơ mà còn mở ra hướng chăm sóc chủ động và nhân ái. Nếu bạn đang cần thiết bị đo SPO2 hay máy trợ thở uy tín, hãy để S-med đồng hành cùng bạn trên hành trình gìn giữ hơi thở. Truy cập s-med.vn để chọn giải pháp phù hợp với nhu cầu gia đình bạn.
