COPD (Bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính) là một bệnh phổi mạn tính, tiến triển, gây ra khó thở dai dẳng do sự giới hạn luồng khí không hồi phục. Căn bệnh này không phải do vi khuẩn hay virus gây ra nên không lây truyền giữa người với người, dù người bệnh có ho hay khạc đờm.
COPD bao gồm hai tình trạng chính: viêm phế quản mạn tính (tình trạng viêm kéo dài và tiết nhiều đờm) và khí phế thũng (phá huỷ các phế nang trong phổi). Nguyên nhân hàng đầu là hút thuốc lá, chiếm 75–90% các ca bệnh tại các quốc gia thu nhập cao. Ngoài ra, tiếp xúc lâu dài với khói từ bếp than, bụi nghề nghiệp (như silica, khói hàn) hoặc yếu tố di truyền như thiếu hụt alpha-1 antitrypsin cũng góp phần đáng kể.
Cơ chế bệnh lý khởi đầu khi phổi phản ứng viêm kéo dài với các hạt độc hại. Hệ miễn dịch liên tục được kích hoạt, tạo ra các chất gây viêm, phá vỡ mô phổi và làm dày thành đường thở. Tình trạng mất cân bằng giữa protease và antiprotease, kèm stress oxy hóa, là nguyên nhân chính gây tổn thương mô phổi lâu dài.
Mặc dù nhiễm trùng có thể làm bệnh nặng hơn (đợt cấp), nhưng không phải là nguyên nhân chính gây bệnh. COPD vẫn tiến triển kể cả khi không có nhiễm trùng. Do đó, điều quan trọng là không nên lo lắng quá mức về nguy cơ lây lan, mà nên tập trung vào việc giảm tiếp xúc với các tác nhân độc hại, ngưng hút thuốc, và quản lý môi trường sống.
COPD không phải là bệnh lây nhiễm, theo khẳng định từ các tổ chức y tế hàng đầu như GOLD và các hiệp hội hô hấp quốc tế. Bệnh này phát sinh do phơi nhiễm lâu dài với khói thuốc, ô nhiễm không khí, bụi nghề nghiệp, không phải do vi khuẩn hay virus lây truyền từ người sang người.
Không giống như cúm, COVID-19 hay lao phổi những bệnh do tác nhân truyền nhiễm gây ra và có thể lây qua không khí COPD phát triển từ từ qua nhiều năm và không thể lây lan giữa người với người. Tuy nhiên, nhiễm trùng hô hấp có thể làm bệnh trầm trọng hơn, khiến nhiều người hiểu lầm rằng COPD lây nhiễm.
Sự nhầm lẫn phổ biến còn đến từ triệu chứng giống nhau, như ho mạn tính hay khó thở dễ bị gán nhầm là dấu hiệu của bệnh truyền nhiễm. Thực tế, bệnh nhân COPD thường bị kỳ thị vì ho nhiều, đặc biệt sau đại dịch COVID-19. Đây là lúc chúng ta cần lên tiếng rõ ràng: ho không có nghĩa là bệnh nhân đang lây lan bệnh.
Điều quan trọng nhất: Hãy giúp người thân và cộng đồng hiểu rằng COPD là bệnh mạn tính, không lây, và người bệnh xứng đáng được thấu hiểu, hỗ trợ không bị xa lánh. Nếu bạn đang chăm sóc cho người thân mắc COPD, hãy yên tâm: bạn không thể bị lây từ họ, nhưng bạn có thể làm họ sống khỏe hơn mỗi ngày.
Kiểm tra nhanh kiến thức về bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD) – nhận diện hiểu lầm, cách phòng tránh và chăm sóc.
COPD không phải bệnh truyền nhiễm, nhưng nhiều người vẫn tin rằng nó có thể lây lan – và điều này gây ra không ít tổn thương cho người bệnh lẫn gia đình.
.jpg)
Một hiểu lầm phổ biến là COPD có thể lây qua ho, tiếp xúc gần, hay dùng chung đồ dùng. Nhiều người còn lo sợ rằng sống chung với người mắc COPD sẽ khiến họ bị “nhiễm bệnh”. Nhưng sự thật là: COPD không lây. Bệnh chủ yếu do tiếp xúc lâu dài với các chất kích thích phổi như khói thuốc, ô nhiễm, hoặc hiếm hơn là do di truyền.
Sự nhầm lẫn xuất phát từ việc các triệu chứng như ho dai dẳng của COPD trông giống cảm cúm hay viêm phổi – những bệnh có tính truyền nhiễm. Tuy nhiên, COPD không do vi khuẩn hay virus gây ra, và không thể lây qua đường hô hấp hay tiếp xúc thông thường.
Hệ quả của hiểu lầm này không chỉ dừng ở nỗi lo, mà còn ảnh hưởng sâu sắc đến các mối quan hệ gia đình và sức khỏe tinh thần của người chăm sóc.
Trong giai đoạn dịch COVID-19 (2020–2021), 100% người chăm sóc bệnh nhân COPD cho biết họ từng trải qua cảm giác lo sợ tột độ vì không hiểu rõ về tính lây lan của bệnh. Tệ hơn, hơn 45% vẫn còn cảm thấy bất an ngay cả khi giãn cách được nới lỏng.
Các khảo sát sau đó chỉ ra rằng khoảng 40–54% người chăm sóc cảm thấy căng thẳng và lo lắng, một phần bắt nguồn từ hiểu lầm về bệnh. Một số người vì quá sợ lây nhiễm đã chọn cách giữ khoảng cách, giảm tiếp xúc hoặc thay đổi thói quen sinh hoạt, khiến bệnh nhân cảm thấy cô lập và tổn thương.
Chấm dứt sự kỳ thị và lo lắng không đáng có bắt đầu từ việc chia sẻ sự thật – COPD không lây.
Gia đình có thể sống cùng nhau, chăm sóc, và hỗ trợ người bệnh mà không cần sợ bị “nhiễm”. Khi mọi người hiểu rõ bản chất của COPD, họ có thể hành động với sự yên tâm và lòng trắc ẩn, thay vì hoang mang và né tránh.
Nếu bạn đang chăm sóc người thân bị COPD, hãy yên tâm rằng: tình yêu thương, sự gần gũi, và hỗ trợ tinh thần không gây hại – mà chính là liều thuốc quý giá nhất.
Để bảo vệ người thân bị COPD, gia đình cần tạo một môi trường sống sạch sẽ, an toàn và đồng hành tinh thần đều đặn.
Giữ nhà cửa thông thoáng, dùng máy lọc không khí HEPA và tránh khói thuốc, mùi nồng hay vật nuôi trong phòng ngủ để giảm kích ứng hô hấp. Vệ sinh tay thường xuyên, lau dọn bề mặt tiếp xúc và tránh dùng chung đồ cá nhân giúp ngăn lây nhiễm. Trong mùa dịch cúm, COVID-19 hay nếu có người trong nhà bị cảm, hãy tách phòng, đeo khẩu trang và vệ sinh thường xuyên, đồng thời cập nhật đầy đủ các loại vắc-xin cần thiết.
Hỗ trợ tâm lý cũng rất quan trọng – cùng bệnh nhân tham gia chương trình phục hồi chức năng phổi tại nhà, duy trì lịch sinh hoạt nhẹ nhàng và giáo dục người chăm sóc để giảm gánh nặng tinh thần. Nếu sử dụng thiết bị hỗ trợ hô hấp như máy thở hoặc oxy tại nhà, cần tuân thủ tuyệt đối hướng dẫn về an toàn và không để gần nguồn nhiệt hay khói lửa.
Cuối cùng, hãy lưu ý các dấu hiệu nguy hiểm như khó thở tăng, ho ra máu, đau ngực hoặc môi tím – khi đó cần gọi cấp cứu ngay. Sự chăm sóc tận tâm, phòng bệnh kỹ lưỡng và hỗ trợ tinh thần sẽ giúp người bệnh COPD sống khỏe và bình an bên gia đình.
Hiểu rõ về COPD giúp chúng ta loại bỏ những nỗi sợ sai lầm và xây dựng môi trường sống lành mạnh, đầy cảm thông cho người bệnh. Không chỉ là câu trả lời “có lây hay không”, điều quan trọng hơn là chúng ta biết cách đồng hành mà không hoang mang hay xa cách. Cùng S-med khám phá thêm các giải pháp hỗ trợ hô hấp nhẹ nhàng, đúng khoa học tại s-med.vn – vì một gia đình an toàn và vững tin hơn mỗi ngày.
